KİTAPLAR
Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları
Çanakkale Muharebeleri konulu araştırmaları ile nitelikli bir külliyat oluşturmak ve bu külliyatı bilim camiasına sunmak amacıyla çalışmalarını sürdüren Enstitümüz, “Türk Savaş Muhabirlerinin Kaleminden Çanakkale Savaşları” eseri ile dönemin gazetelerinde yayımlanmış ya da yayımlanmamış olmakla birlikte askerî arşivden edinilen verileri bir araya getirdi. Çanakkale’de özel izinle görev yapmış altı ayrı harp muhabirinin kaleme aldığı anekdotlar, Çanakkale Savaşları Enstitüsü Araştırmacısı Didem İlkem CUMALI ile Eda KARATAŞ tarafından dönemin basın organları incelendikten sonra, orijinal diline sadık kalınarak transkribe edilerek yayına hazırlandı. 2021 yılının son günlerinde Enstitümüz tarafından okuyucu ile buluşturulan ve Çanakkale Savaşı’na Türk Harp Muhabirlerinin gözünden ayrıntılar sunan eser, Çanakkale Savaşları özelinde çalışma yapan araştırmacılar için konu ile ilgili olarak önemli bir kaynak niteliği taşımakla birlikte Türk Basın Hayatı’nın Savaş Muhabirliği alanına da yeni veri ve bilgiler kazandırmaktadır.
Çanakkale Savaşları Enstitüsü
Çanakkale Savaşları İle İlgili Makaleler 1915-1960 Cilt:1
Çanakkale Savaşları tarih yazımı, muharebeler henüz sona ermeden başlamıştır. Türk literatürünün oluşmaya başladığı bu süre içerisinde dönemin gazete ve dergilerinde çıkan makaleler, köşe yazıları, kahramanlık hikâyeleri, şiirler, karikatürler, afişler ve kartpostallar kamuoyunun dikkatine sunulmuştur. Bu kapsamda Çanakkale Savaşları Enstitüsü “Çanakkale Savaşları’nın Kültürel Mirası Projesi” ile 1915-1960 yılları arasında yayınlanmış gazete ve dergilerde yer alan Çanakkale Savaşları konulu eski Türkçe veya Latin harfli makale, tefrika gibi eserleri bir külliyat haline getirmek için yola çıkmıştır.
Eserde, çoğunluğu 1915-1928 yılları arasını kapsayan Osmanlı Türkçesi makaleler, okuyucuya kolaylık sağlanması açısından sözlük, tarih veya bilgi hatasına rastlanıldığı durumlara karşı açıklayıcı dipnotlar ve görseller bulunmaktadır. Bu kapsamda eserin ilk cildinde İkdam Gazetesi, Tanin Gazetesi, Tasvir-i Efkâr Gazetesi, Yeni Sabah Gazetesi, Milliyet Gazetesi, Cumhuriyet Gazetesi, Fen Kıt’atı Mecmuası, Mecmû’a-yı Fünûn-ı Bahrîye, Risâle-i Mevkûte-i Bahrîye, Yeni Mecmua, Harp Mecmuası, Askeri Mecmua, Donanma Mecmuası, Topçu Mecmuası, Deniz Mecmuası ve Millet Dergisi’nde yayınlanan makale ve tefrikalar yer almaktadır. Eserde Binbaşı Mehmet Emin, Binbaşı Osman, Yüzbaşı Necmeddin, Kaymakam İzzeddin, Yüzbaşı Kazım, Abidin Daver ve Cevat Abbas gibi isimlerin Çanakkale Cephesi muharebe anlatımları dikkat çekmektedir.
Çanakkale Savaşları Enstitüsü
Çanakkale Cephesi’nde İkmal Faaliyetleri (1914-1916)
1915’te Çanakkale’de “Çanakkale Geçilmez” dedirten Mehmetçik cepheye nasıl ve hangi yollarla ulaştı?
Temel iaşe malzemeleri nerelerden, nasıl getirildi?
Mehmetçik, ne giyindi, ne yedi; aç mı savaştı?
Mehmetçiğin cephanesi yeterli miydi?
Dini motivasyonu nasıldı?
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin birçok cephede başarısız olmasına rağmen Çanakkale Cephesi’nin zafer ile sonuçlanması ve bunun gerek Osmanlı coğrafyasında gerekse dünya tarihinde yarattığı etki bu alana olan ilgiyi günümüze kadar artarak devam ettirmiştir. Bu bağlamda Çanakkale Muharebeleri konusunda birçok bilimsel ve popüler çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardaki genel yaklaşım daha çok muharebenin askerî safahatına dair dair olmuştur. Diğer bir deyişle muharip unsurlar ve gelişmeler üzerinden süreç izah edilmeye çalışılmıştır. Hatta popüler çalışmalarda zafer, bireysel kahramanlık öyküleri ya da hatıralar üzerinden açıklanmıştır. Ancak günümüze kadar muharip sınıfın savaşa devamını sağlayan en önemli unsur olan ikmal faaliyetleri yeterince incelenmemiştir.
Bu çalışmada Çanakkale Muharebeleri’nin cephe gerisi faaliyetleri muharebeye olan etkisi özelinde ve arşiv belgeleri temelinde incelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda başta ATASE arşivi olmak üzere Kızılay Arşivi ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde 7.000’den fazla arşiv belgesi incelenmiş; günümüze ulaşan anı-günlük türü eserler değerlendirilmiştir. Böylece Çanakkale Cephesi özelinde birçok tartışmaya konu olan askerin beslenmesi, giyimi, muharebe araçları, sağlık hizmetleri gibi konular aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Çanakkale Savaşları Enstitüsü
Hastalıktan Esârete, Savaştan Şehâdete: Bir Çanakkale Şehidi’nin Trablusgarp Günlüğü
İsmail Sabah ve Gürsel Akıngüç tarafından yayına hazırlanan “Bir Çanakkale Şehidinin Trablusgarp Günlüğü: Topçu Kıdemli Yüzbaşı Ali Haydar Efendi” isimli çalışma, Çanakkale Savaşları Enstitüsü yayını (Günlük-Hatıra Dizisi) olarak basılmıştır.
Ali Haydar Efendi, Çanakkale Muharebeleri esnasında, 16 Temmuz 1915 tarihinde, Kemalyeri’nin 450-500 metre güneyinde düşman topçu ateşi ile ağır yaralanmış; 19 Temmuz 1915 tarihinde Yalova Köyü’nün güneyinde kurulan 7’nci Tümen Seyyar Hastanesi’nde şehit olmuştur. Mezarı, halen Yalova Subay Şehitliği’nde bulunmaktadır.
Şehit olduğu günün sene-i devriyesinde yayınlanan bu günlük, Ali Haydar Efendi’nin Osmanlı-İtalya Harbi esnasında Trablusgarp’ta tuttuğu notlardır. Ancak İstanbul’dan yola çıkışı, Avrupa kentlerindeki ziyaretleri, esir alınması ve geri dönüş yolculuğu da günlüğün sayfaları arasındadır.
Osmanlı Devleti’nin Afrika’daki son toprak parçasını da kaybettiği bu dönemde, özellikle Balkan Savaşları’nın arefesinde, İmparatorluğun yıkılışını öngören bir Osmanlı subayının hissettiklerini de gözler önüne sermektedir. Hastalıktan esârete, şavaştan şehâdete doğru gidişin hikayesi, günlüğün sayfaları arasındadır.
Topçu mevziini iyi seçmesindeki mahareti ile Türk askeri tarafından şöhreti bulunan Ali Haydar Efendi’nin Çanakkale muharebe alanında şehit olduğu 19 Temmuz 1915 tarihinden tam 104 yıl sonra bugün, O’nun hatırasını vesile ederek tüm şehit ve gazilerimizin aziz hatıralarını saygı ve minnet ile yâd ederiz.
Çanakkale Savaşları Enstitüsü
ENSTİTÜ YAYIN SERİSİ
Kitap yayımı için başvurularınızı, hakemlik süreçleri tamamlanması için [email protected] adresine gönderebilirsiniz